บุกเนื้อทราย

ชื่อวิทยาศาสตร์

Amorphophallus oncophyllus Prain

ลักษณะทางพฤกษศาสตร์

บุกเนื้อทรายเป็นพืชหัวประเภทล้มลุก หัวใต้ดิน (ลำ ต้นจริง) ลักษณะกลมแป้น ลำ ต้นสูงประมาณ 1 เมตรลักษณะอวบนํ้า ผิวเรียบ ลำ ต้นมีสีและลายแตกต่างกัน ใบเกิดบริเวณปลายสุดของต้น แยกเป็น 3ก้าน แต่ละก้านมี 2 ใบย่อย ลักษณะพิเศษที่บุกเนื้อทรายแตกต่างกับบุกชนิดอื่นๆ คือ จะมีหัวบนใบเกิดขึ้นตรงแยกก้านใบที่ปลายสุดของลำ ต้น ตรงจุดแยกระหว่างใบย่อยและตรงจุดแยกเส้นใบขนาดใหญ่ของริ้วใบย่อย

สภาพแวดล้อมที่เหมาะสม

• ชอบดินร่วนที่มีความอุดมสมบูรณ์สูง มีการระบายนํ้าดี pH 5-6.5

• แสงแดดรำ ไร หรือมีการพรางแสง 50 เปอร์เซ็นต์

• ต้องไม่มีลมพัดแรง เพราะต้นบุกหักล้มง่าย

• ปริมาณนํ้าฝนระดับปานกลางควรมีแหล่งนํ้าสำ รองหลังฝนทิ้งช่วง

การเตรียมแปลงปลูก

• ไถดะและไถพรวน ใส่ปุ๋ยคอก

• การยกร่องขึ้นอยู่กับขนาดของหัวพันธุ์ คือ ตํ่ากว่า 400 กรัม โดยประมาณ ให้ยกร่อง

กว้าง 60 เซนติเมตร ถ้าหัวขนาดใหญ่กว่าให้ยกร่องกว้าง 80 เซนติเมตร ความสูงของร่อง

30 เซนติเมตร และระยะระหว่างร่อง 50 เซนติเมตร

การเตรียมหัวพันธ์

• การปลูกด้วยหัวบนใบ คัดขนาดนํ้าหนัก 2.5 กรัม

• การปลูกด้วยหัวใต้ดิน แบ่งหัวพันธุ์เป็นกลุ่มๆ ตามนํ้าหนักโดยประมาณ ดังนี้

- ขนาดใหญ่ นํ้าหนัก 400 กรัม/หัวขึ้นไป

- ขนาดกลาง นํ้าหนัก 200-400 กรัม/หัว

- ขนาดเล็ก นํ้าหนัก 50-200 กรัม/หัว

การปลูก

การปลูกด้วยหัวใต้ดิน

• หัวพันธุ์ขนาดใหญ่ ใช้ระยะปลูกระหว่างแถวและระหว่างต้น 40 X 40 เซนติเมตร (ร่องละ

2 แถว)

• หัวพันธุ์ขนาดกลางและขนาดเล็ก ใช้ระยะปลูก 30 X 30 เซนติเมตร (ร่องละ 2 แถว)

• ฝังให้ส่วนหัวอยู่ลึกจากผิวดิน 5 เซนติเมตร โดยหน่อจะฝังดินหรือโผล่ขึ้นมาก็ได้

• ให้นํ้าหลังปลูกทุก 3-5 วัน ในช่วงแล้ง

การปลูกด้วยหัวบนใบ

• ใช้ระยะปลูก 30 X 20 เซนติเมตร

• ขุดหลุมปลูกให้ลึกจากผิวดิน 3 เซนติเมตร โดยวางให้ส่วนที่มีขนาดใหญ่สุดตั้งขึ้นแล้วกลบ

ดิน

• คลุมร่องนํ้าด้วยฟางเพื่อรักษาความชุ่มชื้น

• ให้นํ้าหลังปลูกทุก 3-5 วัน ในช่วงแล้ง

การพรางแสง

• ตั้งร้านให้สูงจากดินประมาณ 2 เมตร แล้วกางตาข่ายพรางแสง 50 เปอร์เซ็นต์ คลุมทั้งแปลง

• เลือกใช้ไม้ยืนต้นช่วยพรางแสง ควรใช้ไม้ใบเล็กที่ผลัดใบในฤดูแล้ง และมีใบโปร่งในฤดูฝน

มีอายุใบ 4-5 เดือน เช่น ประดู่อ่อน เป็นต้น

การดูแลรักษา

• ในช่วงที่ฝนไม่ตกควรให้นํ้าทุก 3-5 วัน

• หลังปลูก 1 เดือนครึ่ง ใส่ปุ๋ยสูตร 15-15-15 อัตรา 30 กิโลกรัม/ไร่

• หลังปลูก 3 เดือน ใส่ปุ๋ยสูตร 13-13-21 อัตรา 30 กิโลกรัม/ไร่

• การกำ จัดวัชพืชต้องทำ อย่างต่อเนื่องและสมํ่าเสมอ โดยเฉพาะก่อนใส่ปุ๋ย ควรใช้มือถอน

วัชพืชบนร่อง หรือใช้จอบดายระหว่างร่องและกลบโคน ในการใช้จอบต้องระวังไม่ให้โดน

ต้นบุกด้วย

โรคแมลง

• โรคเน่าเกิดจากเชื้อแบคทีเรีย Erwinia carotovora เข้าทำ ลายทั้งทางหัวใต้ดินและใบที่หักเป็นแผล หัวจะเน่าและมีกลิ่นเหม็นแล้วลามไปยังต้น ทำ ให้ต้นหักพับลงมา การป้องกัน

กำ จัดให้หมั่นตรวจสอบแปลงสมํ่าเสมอ ถ้าพบต้นเป็นโรคให้รีบขุดต้นและดินรอบๆ ทิ้ง

และทำ ลายเสีย แล้วโรยปูนขาว เพื่อป้องกันการแพร่ระบาดของเชื้อ

การเก็บเกี่ยว

• การเก็บหัวบนใบ เริ่มเก็บได้ตั้งแต่เดือนสิงหาคม-พฤศจิกายน โดยเก็บหัวที่ร่วงหล่นจาก

ต้นที่แห้งหมดสภาพแล้วเท่านั้น ต้นที่ใบยังสดจะยังไม่เก็บ นำ หัวบนใบที่ได้ไปผึ่งแดด 1-

2 วัน ใส่ถุงตาข่ายแขวนไว้ หรือใส่ตะแกรงวางเป็นชั้นๆ ในที่อากาศถ่ายเทสะดวก

• การเก็บเกี่ยวหัวใต้ดินที่มีอายุ 2-3 ปี เก็บเกี่ยวเมื่อต้นบุกตายไปแล้วมากกว่า 90

เปอร์เซ็นต์ ประมาณเดือน ตุลาคม-พฤศจิกายน ควรขุดด้วนความระมัดระวัง และขุดทุก

ระยะของปากหลุมปลูก เพราะมีหัวขนาดแตกต่างกัน ถ้าดินแห้งนำ หัวบุกที่ขุดได้เก็บรวม

ไว้ในโรงเก็บได้เลย แต่ถ้าดินเปียกควรทิ้งไว้ในแปลงให้ดินแห้งร่วงหลุดจากหัว และห้าม

ล้างนํ้าก่อนเก็บเพราะหัวบุกเน่าเสียได้ง่าย

ผลผลิต

• หัวสด 4-6 ตัน/ไร่

ส่วนที่ใช้ประโยชน์

• หัว

สาระสำคัญ

• glucomanan

สรรพคุณ

• เป็นสารให้เส้นใยอาหารสูง